Spastyczność jest zaburzeniem ruchu, jednym z wielu następstw udaru. Charakteryzuje się wzrastającym oporem mięśni w czasie wykonywania ruchów biernych, wynikającym z obecności wygórowanego tonicznego odruchu na rozciąganie oraz odruchów ścięgnistych. Może to wynikać z zaburzonej po udarze funkcji kory mózgowej, która nieprawidłowo hamuje i reguluje odruchy na poziomie rdzenia.
Spastyczność odznacza się podwyższonym napięciem mięśniowym. Do symptomów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego można również zaliczyć występowanie odruchów patologicznych a także klonusów. Z drugiej strony do objawów negatywnych zaliczyć należy osłabienie, zaburzenie kontroli ruchowej oraz planowania ruchu, zwiększenie męczliwości mięśni, jak również zaburzenia koordynacji.
Celem fizjoterapii po udarze jest regulacja napięcia mięśniowego poprzez jego obniżenie oraz hamowanie patologicznych wzorców ruchowych, zastępując je fizjologicznymi. Ruchy patologiczne zdominowane są przez ruchy fizjologiczne. Dzieje się tak dzięki plastyczności układu nerwowego, który dopływające bodźce opracowuje, integruje, segreguje, porównuje z już posiadanymi oraz eliminuje te względne. Ma to niezwykle istotny wpływ na jakość odpowiedzi na bodźce.
Po każdym uszkodzeniu mózgu, nieuszkodzone komórki nerwowe przejawiają zdolność do trwałych zmian w swojej budowie i funkcji w odpowiedzi na bodźce (zjawisko plastyczności kompensacyjnej).
Stąd też u pacjentów po udarze (z hemiplegią) rehabilitacja ma na celu integrację dotkniętych i nienaruszonych stron ciała, w tym zwiększoną stymulację i motywację pacjentów do korzystania z chorej strony ciała. Korzystne zmiany plastyczne w mózgu wywołane fizjoterapią wpływają na poprawę kontroli motorycznej, a więc także na znormalizowanie napięcia mięśniowego. Dotychczasowe badania wskazują, że mechanizm poprawy polega na przywracaniu korze mózgu jej nadrzędnej roli w kontroli motorycznej, czyli zarządzaniu ruchem.
Warunkiem normalizacji napięcia mięśniowego w spastyczności jest podejmowanie i stopniowe opanowywanie wyznaczonych przez chorego celów funkcjonalnych. W fizjoterapii po udarze normalizacja napięcia mięśniowego nie jest kluczowym tematem terapii, ale tylko elementem w drodze do odtworzenia prawidłowego ruchu.
Wrzesień 2015 Autor: KD
Źródła:
„Wykorzystanie koncepcji Bobath w zwalczaniu spastyczności” M.Bilińska, G.Biliński, T. Ciesielski
„New insights into the pathophysiology of post-stroke spasticity” Front Hum Neurosci 2015 Apr 10;9:192. doi: 10.3389/fnhum.2015.00192. eCollection 2015
„Skrypt kursu Fizjoterapia funkcjonalna chorych po ogniskowym zapaleniu mózgu 2012”